Murat Kurt
23 Eki 2023
Eğer bir doğal ahşap masa, doğal ahşap mobilya, kütük masa ve benzeri bir ürüne sahipseniz yada satın almak istiyorsanız bu makale ile nasıl daha doğru bir ürün seçeceğinizi öğrenebilir yada var olan ürününüzle ilgi bir problem yaşıyorsanız bunu asıl düzeltebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Ahşabı anlayabilmemiz için öncelikle ahşabın temel bileşenlerini incelememiz gerekir. Bunun için işlenmemiş kütük halinde bir ağaç üzerinden konuşmaya başlayalım. Ağacı oluşturan en temel bileşenler, ahşabın kök kısmı ile alışveriş ve iletişimi sağlayan odun ve soymuk boruları dediğimiz, ağacın yaş halkaları ve dış ölü kabuğudur. Her ağaç her yıl iki adet halka üretir. Bu ilk bahar ve yaz aylarında üretilen (floem) soymuk boruları dediğimiz, köklerde ve yapraklarda üretilen organik bileşiklerin ağacın diğer yerlerine taşınmasını sağlar. Sonbahar ve kış aylarında üretilen (ksilem) odun baruları ise köklerin topraktan topladığı su ve minarellerin yapraklara taşınmasını sağlar.
Bu oluşan halkalar bariz bir şekilde belli olmakla birlikte odun boruları daha koyu renkli olarak göze çarpar ve soymuk boruları ise daha açık renktedir. Odun boruları ölmüş bitki hücreleridir, sert yapıdadır ve bitkiye destek sağlar. Soymuk boruları daha yumuşak ve süngerimsi yapıdadırlar. Ağacın yaş halkaları nekadar dar ise ağaç okadar sağlam ve okadar az hareket eder. Aşağıdaki resimde aynı tür ağaca ait ancak farklı yerlerde yetişmiş iki ağaç kesiti göreceksiziniz. Alttaki doğal bir ormanda yetişmiş, daha az su ve daha az güneş ışığı ile yavaş yavaş büyümüş bir ağaç. Üstteki ise daha bol su ve güneş ışığı alarak hızlıca büyümüş muhtemelen endüstriyel amaçla üretilmiş bir ağaçtır.
Genel olarak konuşacak olursak ağacın yaş halkarı ahşabı tanımamız ve ahşap bir ürün üretirken, ürünün çesidine göre ahşabı seçmemize olanak tanır. Peki işlenmiş kerestelerde bu yaş halkalarını bilmek ve seçmek bize nasıl avantajlar kazandırır ?
Öncelikle ağacı kesseniz de kurutsanız da ahşap yaşamaya devam eder ve şekil değiştirir. Aslında marangozluk mesleğinin en temelinde ahşabın bu dezavantajlı gibi görünen kısmını en az riskle uygulayıp uzun ömürlü ürünler çıkarmak vardır. Bunun dışında bu bilgi ile ahşabı makinelerde işlerken daha az kusur oluşmasını da sağlarız. Tabiki bunun dışında birçok farklı teknik ve bilgi de önemli. Diğer bilgileri farklı makalelerde işleyerek sizlere aktaracağız.
Yukarıdaki resimde gördüğümüz gibi ahşabı ham halden keresteye dönüştürdüğümüzde bu yaş halkalarını kesiyoruz. Ahşap bu halkaların kesim yönüne göre uzun vadede kururken ve hava ile nem alış verişi yaptıkça şekil değiştirmeye devam eder. İşte burada yaş halkalarını doğru bir şekilde keserek işlersek, üretilen ürün uzun vadede daha az deforme olarak daha uzun ömürlü bir ürün haline gelir. Özellikle sektörün en ince işçiliklerini yapan enstrüman üreticileri (lüthierler) bu konulara çok hassa yaklaşırlar. Eğer bir enstrüman sahibiyseniz hemen inceleyebilirsiniz yada en basitinden bir bağlamın kapak tahtası dediğimiz tamburun üst yüzeyini kapattıkları ağacı incelerseniz burada damarların birbirine paralel ve sık yapıda olduğunu görürsünüz. Resimdede görüldüğü gibi bu şekilde kesilen bir kereste minimum şekilde hareket eder. Yine aşağıdaki resimlerde farklı kesimlerin, damar yönlerini, bu kesimlere göre uzun vadede yaklaşık nasıl tepki göstereceklerini ve bir bağlamanın kapak tahtasını inceleyebilirsiniz.
Son olarak aşağıdaki resimdede inceleyebileceğiniz gibi ahşap kereste haline geldikten sonra, ağacın göbek kısmı tarafındaki odunu genişler, kabuk kısmına doğru olan odunu ise çekerek kısalı buda ahşabın şekil değiştirmesine sebep olur. Bunları ön görerek ağacı ham halden keserek işlersek en doğru ürünü ortaya çıkarmak için sağlam bir temel atmış oluruz.
